ओखलढुंगा, ८ जेठ । खिजीदेम्बा गाउँपालिका वडा नं १ मा पर्ने केराबोटे गाउँको ढोरंगे मुहानमा चैत वैशाखमा पनि स्थानीयले पानीघट्टा चलाउँदै आएका थिए । एक धारो पानी स्थानीयले प्रयोग गरेर पनि घट्टा चल्नु भनेको थोरै पानीले सम्भव हुने कुरा भएन । सोही पानीले किसानले सिंचाइ समेत गर्ने गर्थे । तर सो क्षेत्रमा निर्माण भइरहेको ५२ दशमलब ४ मेगावाट क्षमताको लिखु ४ जलविद्युत आयोजनाका कारण अहिले यो मुहान सुकेको छ ।
ढोरंगे मुहानको पानीघट्टा
जमिनमुनि सुरुङ निर्माणका क्रममा ब्लाष्टिङ पड्काउँदा पानी गायब भएको स्थानीयको भनाई छ । पानी सुकेपछि स्थानीयले पानीघट्टा उखेलेर पन्छाएका छन् । एकधारो पानी भने जसोतसो खाइरहेका छन् । ‘हामीले उपभोग गरिरहेको पानी ब्लाष्टिङ पड्काएपछि सुकेको छ,’ स्थानीय वेदबहादुर सुनुवार भन्छन्, ‘यो हाम्रा लागि दीर्घकालीन क्षति हो ।’
ढोरंगे मुहान
सोही क्षेत्रको धारापानी मुहानमा भने पूरै पानी सुकेको छ । पानी सुकेपछि केराबोटे गाउँको तल्लो क्षेत्रका स्थानीय समस्यामा परेका छन् । भुकम्पले समेत नसुकेको मुहान लिखु ४ जलविद्युत आयोजनाका कारण सुकेपछि स्थानीय समस्यामा परेका छन् ।
खिजीदेम्बाकै वडा नं १ को गैरागाउँमा रहेको जोरधाराको पानी खिइएर सुक्ने अवस्थामा पुगेको छ । यसै त सो मुहानमा भुकम्पका कारण पानी घटेको थियो । पछि सुरुङ निर्माण गरिएपछि झन् पानी घट्यो । अहिले एक गाग्रो पानी थाप्न पनि पालो कुर्नपर्ने अवस्था आएको स्थानीय कृष्णकुमारी श्रेष्ठ सुनाउँछिन् ।
गैरागाउँको जोरधारा
हुन पनि ओखलढुंगा र रामेछापको सीमावर्ती लिखु नदीमा निर्माण भइरहेको लिखु ४ जलविद्युत् आयोजनाका लागि बनाइएको सुरुङका कारण वातावरणमा गम्भीर प्रभाव देखिएको छ । सुरुङका कारण कतै बोटबिरुवा र बालीनालीमा असर देखिएको छ भने कतै खानेपानीका मुहान नै सुकेका छन् । निर्माण सम्पन्न हुने चरणमा रहेको ५२ दशमलब ४ मेगावाट क्षमताको लिखु ४ जलविद्युत आयोजनाका लागि बनाइएको सुरुङका केराबोटे, साल्पु, फूलडाँडा, भदौरे लगायतका गाउँको वातावरणमा प्रत्यक्ष प्रभाव परेको हो ।
केही समयअघि आयोजनाले निर्माण गरेको सुरुङमाथिको जमिनमा भएका बोट विरुवा र बालीनाली सुक्न थालेका छन् । खाद्यबाली उत्पादन हुन छाडेको छ । ब्लाष्टिङ विष्फोटको कम्पनका कारण बोटविरुवा, खानेपानी र सिंचाइका मुहानहरुमा प्रत्यक्ष प्रभाव परेको खिजीदेम्बा १ केराबोटे गाउँकी इन्द्रमाया खड्काले बताइन् ।
लिखु ४ जलविद्युत आयोजना निर्माण गरिरहेको प्रबद्र्धक कम्पनी ग्रीन भेन्चर्स भने सुरुङ निर्माण गर्दा खानेपानीका मुहानहरु नसुकेको दाबी गर्दै आइरहेको छ । यसरी बोटविरुवा, बालीनाली र खानेपानीका मुहानमा प्रभाव पर्नुमा भुकम्प र जलवायु परिवर्तनलाई दोष देखाइरहेको छ । ‘हाम्रा कारणले मुहान सुकेको भन्ने कुरा सत्य होइन,’ ग्रीन भेन्चर्सका बरिष्ठ प्रबन्धक तथा जनसम्पर्क अधिकृत कृष्णदास श्रेष्ठ भन्छन्, ‘भुकम्प र जलवायु परिवर्तका कारण यो भएको हुनसक्छ ।’
ग्रीन भेन्चर्सले क्षतिपूर्ति मूल्यांकन समिति गठन गरेर आयोजना सम्पन्न गर्ने हेतुले मात्रै बालीको क्षति र जग्गाको क्षतिको क्षतिपुर्ति स्थानीयलाई उपलब्ध गराउँदै आएको छ । तरपनि कतिपयले क्षतिपूर्ति अझै नपाएको गुनासो गर्दै आएका छन् । स्थानीयमा दीर्घकालीनरुपमा परेको प्रभावका विषयमा आयोजनाले कुनै सम्बोधन नगरेको क्षतिपूर्ति मूल्यांकन समितिका संयोजक देवराज घिमिरे बताउँछन् ।
आयोजनाको मुख्य प्रभावित क्षेत्रमा पर्ने खिजीदेम्बा गाउँपालिका १ मा लिखु ४ जलविद्युत आयोजनाप्रति स्थानीयको जनगुनासो धेरै छ । आयोजना सम्पन्न गर्ने हेतुले मात्रै ग्रीन भेन्चर्सले स्थानीयलाई झुटा आश्वासन दिएर विभिन्न सम्झौता समेत गर्ने गरेको छ । यसरी आयोजनाले आयोजनाबाट परेको प्रभाव, स्थानीयका गुनासा र मागलाई वेवास्था गर्दै जाने हो भने यहाँका स्थानीयको जीविकोपार्जनमै धक्का पुग्ने देखिन्छ ।
यो पनि पढ्नुहोस्
लिखु ४ जलविद्युत आयोजनाको निर्माणमा लापरवाही : पानी जमाउँदा फुट्यो ड्याम
भत्कियो लिखु ४ जलविद्युतको ड्याम
लिखु ४ जलविद्युत् आयोजना : सुरुङ बनाउँदा घर भत्किए
